woensdag 7 september 2011

What's next?

In november leid ik tijdens een Zaanse duurzaamheidsdag een workshop met Zaanse bedrijven over de mogelijkheden van stadstuinbouw in samenwerking met het bedrijfsleven. En op 29 september houd ik - op uitnodiging - een presentatie over de Monettuin tijdens een groen symposium op landgoed Beeckestijn in Velsen.

Ondertussen ga ik met buurtbewoners van de Monettuin, Overtuin en Poëzietuin brainstormen over de huidige tuinen en gezamenlijke plannen maken voor volgend jaar. Ook leent het najaar zich uitstekend om bijvoorbeeld een watertoren te ontwikkelen waar een 1000 liter vat op rust.

Maar eerst...
De Overtuin en de Poëzietuin goed op orde krijgen. En eens kijken of het gaat lukken om naast station Koog-Zaandijk een tuin aan te leggen. Ook zullen nog bloeiende winterplanten verrijzen op een braakliggend terrein. Waar dat is? Dat is nog even geheim...

Fotografen

Naast de talloze foto's die buurtbewoners van de Monettuin publiceerden op hun website, maakten Daniele Sambo en Jeroen Niezen prachtig professioneel werk.


Daniele was in februari al in Zaandam, om foto's te maken van het kale terrein waar de Monettuin moest verrijzen. Dit als onderdeel van een Europese fototentoonstelling over stadstuinbouw. In juni kwam hij opnieuw en schoot hij onderstaande sprookjesachtige foto.


Telen in de voortuin
Jeroen Niezen werkt in opdracht aan een reeks foto's van mensen die opmerkelijk genoeg groenten telen in hun eigen voortuin. Ook vonden we een geweldige groententuin in de achtertuin van snackbar Smulpaleis in Zaandam. Tips van andere tuinen zijn welkom!

Oogstkaart

Naast de aanleg van drie tuinen is natuurlijk meer gebeurd. Samen met ontwerpers Dirk Overduin en Elmo Vermijs is naar hun idee een oogstkaart van de Zaanse industrie ontwikkeld. Bruikbare producten uit de afvalstroom van bedrijven zijn in kaart gebracht en vormen de basis voor de aanleg van nieuwe tuinen.

Dit najaar zal daar onder meer de infrastructuur van gemaakt worden voor een oliehoudende plantentuin, in relatie tot de olieverwerkende foodindustrie in de Zaanstreek. Een geweldige vondst is een containerzak van 2,5 meter hoog, 2,5 meter breed en 6 meter lang. Dat is de ideale basis voor een kas!
In de lente van 2012 zal de olietuin daadwerkelijk gevuld worden met planten.

Overtuin en Poëzietuin

Na een hele rare zomer, met heel veel regen en aanvankelijk een gortdroog voorjaar, heb ik begin september nog twee tuinen aangelegd. Het gaat om de Overtuin achter station Zaandam en de Poëzietuin op een oud gasfabriekterrein tegenover NS-station Wormerveer. In beide gevallen gaat het om braakliggende locaties die een beter lot verdienen.

De Overtuin (een Zaans begrip) ligt naast het Regiocollege en naast een woonwijk met veel studenten en een begeleid wonen project. De eerste jongeren zijn al betrokken en de woonbegeleider heeft interesse in deelname. In de 45 kisten die hier klaar staan moeten zoveel mogelijk planten en zaden terecht komen die "over" zijn. Zoals? Kortgeknipte kruidenplanten die een tweede leven verdienen. Pitten die je anders weggooid: klokhuizen, pompoenpitten, etcetera.

Poëzietuin
Op het terrein waar de Poëzietuin verrijst, is geen groter contrast mogelijk tussen mooi en lelijk. Aannemers gebruiken het terrein al jaren als afvalputje van de regio. Bergen oude stenen, in onbruik geraakte lantaarnpalen, kromgereden bouwhekken. Een prima plek dus om - als stadsdichter van Zaanstad - een licht romantische poëzietuin aan te leggen. Twaalf landbouwkuubkisten staan klaar voor groenten die voorkomen in gedichten, die op de bouwhekken komen te hangen.

Stadstuinbouw

In juni was het stadstuinbouwplan rond met de gemeente Zaanstad. Lange tijd sprak ik over stadslandbouw, maar Zaankanter Erwin Cardol - PR-manager van Seedvalley - zei dat het eigenlijk om stadstuinbouw gaat. De reden is dat het kleinschalig is, handwerk vereist en een diversiteit aan gewassen biedt.

Monettuin 1

Hoewel ik niet direct via de Adviescommissie Beeldende Kunst van de gemeente Zaanstad aan de slag kon met stadslandbouw, wilde ik toch al een tuin opzetten. Kunstschilder Martijn Couwenhoven wees mij in gezamenlijk project over het verblijf (1871) van Claude Monet in Zaandam, op een boek met recepten die Monet zelf verzameld heeft. Dat bracht mij op het idee om een Monettuin op te zetten. Maar waar?

Het tuinballetje ging rollen, toen kunstenares Heleen Snuverink op het idee kwam om zieltogende bouwhekken aan de Hogendijk op te fleuren met werken van Monet. Dat was mijn kans om de Monettuin te realiseren. Het gaat om een braakliggend terrein van de SNS Bank, tussen de Hogendijk en het Krimp (waar het Czaar Peterhuisje staat) in Zaandam. Metaalspecialist Jan-Willem Kaaijk - met een werkplaats om de hoek van de tuin - had op dat moment al de bouwhekken verstevigd en recht gezet.

Het Blauwe Huis
Monet schilderde hier vlakbij het Blauwe Huis, één van zijn persoonlijke favouriete schilderijen. Bovendien bleek de middelste strook van het perceel uit stelcomplaten te bestaan. Dat is een prachtige ondergrond om bakken op te plaatsen, met aan weerszijden een strook natuurlijk groen. En zo ontstond het idee voor een tijdelijke tuin, die verplaatsbaar is op een moment dat de grondeigenaar de grond wil ontwikkelen.

47 landbouwkisten
Toenmalig wijkmanager Erik van Druenen gaf toestemming om de Monettuin te realiseren en stelde daarvoor ook een geldbedrag ter beschikking. Van dat geld heb ik 47 landbouwkuubkisten gekocht, met buurtbewoonster Lya van Aarum van binnen bekleed met plastic en laten vullen met aarde. Daarvoor had ik al alle zelf te kweken ingredïënten uit Monets receptenboek op een rij gezet en zaden, planten, struiken en planten besteld.

Paradijs
Nu is de tuin, dankzij de hulp van verschillende buurtbewoners, een paradijs in de wijk. Daar ben ik zeer trots op! Want daarvoor was het een rotte kies in de stad, waar zwerfvuil lag en drinkebroeders zich ophielden.

Het allemaal begon...

In de loop van 2010 raakte ik met de Adviescommissie Beeldende Kunst (ABK) van de gemeente Zaanstad in gesprek over eten en kunst. Die link is haast vanzelfsprekend in Zaanstad, vanwege de omvangrijke voedingsindustrie. En toch... de koppeling van kunst en eten is relatief onontgonnen in Zaanstad.

Eerst zal ik mezelf kort voorstellen. Sinds 2007 ben ik al bezig met de organisatie van cultureel-culinair festival www.SmaakExplosies.nl in Zaandam. Daarnaast heb ik met www.ZaaiPret.nl een hippe zadenlijn op poten gezet. Ook organiseerde ik twee jaar lang een Boerenmarkt met streekproducten in Zaandam. En samen met Jan Groenewold en Eke Mariën schreef ik de kookboekbesteller Cook & Chemist.

Naar Berlijn
Na verkennende gesprekken met Hans Ligteringen van de ABK stuurde de commissie mij er in oktober 2010 op uit naar Berlijn, voor een internationale workshop over stadslandbouw. Dit thema is internationaal een sterk opkomende stedelijke ontwikkeling, ook vanwege de vele terreinen die braakliggen als gevolg van de recessie.
De initiatiefnemers van de Berlijnse workshop runnen zelf de indrukwekkende stadstuin www.Prinzessinnengarten.net. Het was ontzettend interessant om verschillende tuinen te bezoeken. En het was meer dan de moeite waard om met de andere deelnemers (uit veel Europese landen) van gedachten te wisselen over organisatie, grondkwaliteit, samenwerking met de gemeente, soorten groenten, kunstkoppelingen, horeca, etcetera.

Rotterdam
Op de terugweg uit Berlijn bezocht ik in Rotterdam een internationaal symposium over stadslandbouw. Dit congres was een vervolg op de Sustainable Foodlab in februari 2007 in Londen - waar ik ook bij was - die inzoomde op voedselvoorziening van steden uit de directe omgeving. Veel voedsel wordt namelijk de halve wereld overgesleept voordat het op een bord ligt en dat is niet bepaald milieuvriendelijk.

Farming the City
En om het verhaal helemaal compleet te maken... Voordat ik naar Berlijn vertrok, was ik op 14 september 2010 in Amsterdam al op een bijeenkomst van Farming the City geweest, een ontwikkeling die voortkomt uit Proeftuin Amsterdam, waar Zaanstad ook bij betrokken was.

Aan de slag
Toch duurde het uiteindelijk tot ver in 2011 voordat ik daadwerkelijk aan de slag kon met het ABK-project.